آشنایی با رشته علوم سلولی کاربردی

آشنایی با رشته علوم سلولی کاربردی

رشته علوم سلولی کاربردی در سال 13۹۱ و در مقطع دکتری تخصصی Ph.D. در زیرمجموعه رشته های علوم پایه پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تاسیس گردیده است که ماهیت اصلی آن تهیه، تولید، تکثیر، تمایز و فرآوری سلول ها و محصولات بیولوژیک سلولی جهت استفاده مصارف پزشکی و درمان بیماری هاست. این رشته با عناوینی چون سلول درمانی و سلولی کاربردی و پزشکی بازساختی (گرایش سلولی) در گروه های دانشگاهی شناخته می شود و قرابت نسبی با رشته های مرتبط با پزشکی بازساختی همچون مهندسی بافت، مهندسی ژنتیک، ایمنی شناسی، هماتولوژی و … دارد. سلول درمانی در جهان با توجه به ظهور زمینه های جدید پژوهشی و درمانی همچون پزشکی فرد محور، پزشکی بازساختی و درمان سرطان جایگاه ویژه ای به خود گرفته است و بعبارتی جزو حیطه های پیش برنده لبه دانش محسوب می شود و اغلب دانشگاههای مطرح دنیا اقدام به جذب دانشجویان دکتری و پسادکتری در این رشته نموده اند.
در ایران، رشته علوم سلولی کاربردی در دانشگاه‌های علوم پزشکی معتبر از جمله دانشگاه علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی، ایران، تبریز و شیراز ارائه می‌شود. این دانشگاه‌ها با برخورداری از زیرساخت‌های پیشرفته و گروه‌های تحقیقاتی فعال، زمینه‌های مناسبی برای آموزش، پژوهش و خدمات درمانی مرتبط با این حوزه فراهم کرده‌اند.

رسالت نهایی آموزشی رشته علوم سلولی کاربردی ایجاد یک حلقه آموزشی بین بخشی(Interdisciplinary)  در جهت تربیت متخصصین حرفه ای و صاحب نظر  برای ارتقاء حوزه سلول درمانی کشور می باشد. امروزه علوم سلولی کاربردی با کمک به شناخت دقیق تر رفتار سلول ها در محیطهای شبیه سازی شده و بدن جانداران آزمایشگاهی این امکان را فراهم کرده است تا روشهای نوینی در راستای تشخیص و درمان بیماری ها خصوصا بیماری های صعب العلاج و پر هزینه معرفی شود.

اغلب موضوعات روز دنیا در زمینه پزشکی با فیلدهای مرتبط با این رشته در ارتباط می باشد و دامنه فعالیتهای پژوهشی و خدماتی این رشته می تواند در برگیرنده ژن درمانی (کریسپر، درمان مبتنی بر RNA ها و …)، مهندسی بافت (سیستمهای سلول رسانی، تمایز، …)، تولیدمثل (کار با سلول های رویانی،IVF ، PND، PGD)، ، پیوند مغز استخوان (پیوند سلول های بنیادی مزانشیمی و سلول‌های بنیادی خونساز جایگزین مغز استخوان در درمان انواع لوسمی و آنمی ها)، ایمونوسل تراپی (CAR-T  سل تراپی، استفاده از سلول های بنیادی مزانشیمی)، درمان انواع زخم (محصولات بافتی‌ و سلول‌های پوستی-بنیادی)، و بیماری های پوستی (پیوند سلولهای کراتینوسیت، فیبروبلاست، ملانوسیت، PRP) و همچنین اصول استاندارد سازی محصولات سلولی، راه اندازی و مدیریت آزمایشگاه های بخش سلول درمانی مراکز درمانی باشد. تمامی این موارد در راستای بهره مندی هرچه بهتر و موثرتر کادر درمان از خدمات سلولی و ایجاد پل ارتباطی خدمات پژوهشی و آموزشی علوم پایه پزشکی با کاربردهای بالینی می باشد.
بر پایه اغلب پیش بینی های بازارهای تجاری، بخش قابل توجهی از بازار پزشکی آینده مرتبط با خدمات دارو و درمان مبتنی بر محصولات و رهیافتهای سلولی خواهد بود که دامنه استفاده از آنها روز به روز گسترده تر می شود.

رشته های داوطلبان: فارغ التحصیلان دکتری عمومی (شامل: پزشکی، دندانپزشکی، دامپزشکی و داروسازی)، کارشناسی ارشد بیولوژی سلولی و مولکولی (کلیه گرایشها) و علوم آزمایشگاهی (گرایش های میکروبشناسی، ایمنی شناسی، هماتولوژی، نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، ژنتیک، سم شناسی و فیزیولوژی) می توانند در این رشته ادامه تحصیل دهند.

منابع امتحانی: منابع آزمون ورودی این رشته (بر اساس دفترچه دکتری تخصصی سال 1402مرکز سنجش پزشکی کشور) شامل بیولوژی سلولی مولکولی، ایمنی شناسی پزشکی،  هماتولوژی و زبان عمومی و تخصصی می باشد.

توانمندی ها و مهارت های مورد انتظار: فارغ التحصیلان این رشته ضمن احاطه بر مباحث مربوط زمینه های مختلف سلول درمانی ، همچون سلول های بنیادی، ایمونوسل تراپی، مهندسی ژنتیک، سازه ها و مشتقات سلولی، و با گذراندن موفقیت آمیز پایان نامه های تخصصی خود در زمینه پزشکی بازساختی، سلول درمانی و سلول های بنیادی می توانند فارغ التحصیل شوند.

فرصت‌های شغلی:

آینده کاری فارغ التحصیلان این رشته شامل جذب هیئت علمی در دانشگاهها، جذب در پژوهشگاه ها و مراکز تحقیقاتی مرتبط با سلول های بنیادی و سلول درمانی، جذب در شرکت های دانش بنیان و شرکتهای تولیدی محصولات بیولوژیکی و سلولی، و مسئول فنی آزمایشگاه های پزشکی بازساختی و سلول درمانی مراکز خدماتی-درمانی بعنوان عضوی از تیم درمان می باشد. باید توجه داشت که نظر به گسترش علوم جدید و متعاقب آن پیچیده تر شدن رهیافتهای درمانی، در آینده خدمات درمانی بالاجبار به سمت تیم های همگرا متشکل از تخصص های مختلف کشیده خواهد شد و وجود رشته های مختلف برای حل مسائل و چالشهای درمانی اجتناب ناپذیر است.

• دروس اجباری دوره:

بیولوژی سلولی و مولکولی پیشرفته

اصول سلول های بنیادی

کشت سلول دو و سه بعدی

بانک سلول و سلول درمانی

ایمونولوژی پیوند و پایه

تکنیک های پیشرفته سلولی و مولکولی

اصول استانداردسازی و ایمنی سلول های بنیادی

بیوانفورماتیک

مبانی اقتصاد، نوآوری و تجاری سازی در سلول درمانی

پایان نامه

• دروس اختیاری ( اخذ و گذراندن یک درس الزامی است):

کاربرد نانو و بیوتکنولوژی در سلول درمانی

مهندسی سلول

مهندسی ژنتیک

ترمیم ارگانها

تهیه شده توسط دکتر علی گلچین